woensdag 6 juli 2011

Een reisadvies, vrij naar Martin Heidegger

Aan het begin van de zomervakantie stellen we ons de vraag: zoeken we het avontuur of blijven we veilig thuis? Wanneer we het avontuur zoeken zal dat ongetwijfeld soms angst met zich mee brengen. En angst doet pijn. Wanneer we thuis blijven zullen we ongetwijfeld genieten van onze rust, maar deze zal tevens soms verveling met zich mee brengen. En verveling brengt op onverwachte momenten angst met zich mee. De beruchte horror vacui: de angst van en voor de leegte. Het zwarte gat dat alle energie onweerstaanbaar uit je leegzuigt, zodat je reddeloos ter aarde lijkt te storten.Wat wordt het?
Het paradoxale is dat de angst die de verveling kan meebrengen indringender want fundamenteler is dan de angst die avontuur met zich meebrengt. De angst van het avontuur is altijd angst voor iets; de angst wordt geobjectiveerd. De angst verblijft voor een deel ook ergens buiten je. Bovendien kan de angst worden opgelost door het probleem dat zich voordeed op te lossen. De angst die de verveling met zich mee brengt is objectloos; zij is abstract, onpeilbaar, bodemloos en daardoor huiveringwekkender. Ze kan niet door een gerichte actie worden opgelost, want je kent het object niet. De angst verdwijnt vaak onverwachts, bijvoorbeeld na een copieuze maaltijd, na het lezen van een goed boek of een aangename nachtrust. Ze kan ook met het verstrijken van de dag verdwijnen. De tijd heelt alle wonden.
Zoals je weet is de middag van twaalf tot drie uur de tijd waarop zich de huiveringwekkende majesteit van de angst die de verveling met zich meebrengt kan manifesteren. Je komt in aanvaring met de leegte, zoals monniken die tegenkomen als ze na de middagdis en de bijbehorende trappist wegzinken in het besef dat hun leven ten diepste uitzichtloos is. Het fenomeen staat bekend als de middagduivel, die behalve tot zwaarmoedigheid ook tot vleselijke lusten kan verleiden. Gelukkig is voor hen dan daar het gebed. Het gebed is de dialoog met de stilte én de leegte. Misschien is de leegte wel een drempel die God voor ons opwerpt, maar dit terzijde. Mijn advies is om dan het bed op te zoeken en siësta te houden.
Als je de weg naar de angst die de verveling met zich meebrengt met een reis wilt vergelijken, dan brengt die in wezen meer avontuur met zich mee dan de gewone reis die van A naar B loopt. Het doel is immers ongewis; je weet totaal niet waar je uitkomt. Je kunt in een niemandsland belanden waarvoor geen reisgids bestaat. Zo bezien is thuis blijven avontuurlijker dan op reis naar het buitenland gaan.