Strajk!

Staak! Dat was de strijdkreet waarmee in 1980 Lech Walesa de havenarbeiders zover wist te brengen dat ze tot staking over gingen en dat hielden ze langdurig vol, ondanks immense druk niet alleen van de Poolse communistische overheid, maar ook van de grote rode Russische beer. De haven van Gdansk lag maandenlang plat en uiteindelijk leidde de protestbeweging van Solidarnosc tot de ineenstorting van het communistische regiem in Polen, wat op termijn weer de val van de communistische regeringen in de Oost-Europese landen tot gevolg had. Tot slot viel in 1989 de Muur, hield vadertje Rusland er ook maar mee op en verklaarde de Russische Revolutie (sinds 1917!) voor beëindigd. De korte twintigste eeuw was voorbij.
Op dinsdag 6 maart organiseren de vakbonden AOb, CNOV, Abvakabo en nog een paar een landelijke staking in de Amsterdamse Arena. Of de onderwijsstakingen volgende week tot vergelijkbare gevolgen zullen leiden, bijvoorbeeld de val van het centrumrechtse kabinet Rutte is nog onzeker, maar het is niet waarschijnlijk.
Een groot deel van het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het BVE gaat plat. Het doel van de grote onderwijsstaking is protest tegen de bezuinigingen van 300 miljoen euro op het passend onderwijs. De maatregelen komen er op neer dat het speciaal onderwijs, inclusief de ambulante begeleiding wordt ontmanteld en als gevolg daarvan komen z.g. zorgleerlingen (met bijvoorbeeld autisme, dyslexie, leer- en gedragsmoeilijkheden) zonder passende begeleiding op de basisscholen en de middelbare scholen terecht. Voor de BVE-sector (ROC’s!) zal de bezuiniging op de ambulante begeleiding een beperkt aantal studenten treffen. De gevolgen van de maatregelen voor het VO (MBC!)  zijn ingrijpender. De verborgen agenda van de staking houdt het protest in tegen de minachting waarmee de politiek over het onderwijsveld praat, en dan vooral over de leraren. Om het in henk-en-ingridtaal te zeggen: die zijn lui, klagen te vaak en hebben veel te lang vakantie. Collega Ton van Haperen heeft in zijn column in het Onderwijsblad laten weten deze keer niet mee te doen, - na de staking van 26 januari waaraan hij wel deelnam -, vanwege de wederom slechte pers die de staking gaat opleveren. Hij onderschrijft echter wel de legitimiteit van de op handen zijnde staking.

ROC Tilburg de-fuseert

Als columnist fungeer je als trendwatcher en in die hoedanigheid wil ik mij op het gladde ijs van het voorspellen te wagen. Ik voorzie dat de komende twee decennia de de-fusies niet van de lucht zullen zijn. In alle sectoren en zeker ook in de onderwijssector. Hoe dat zit? Steeds vaker hoor je de kritiek dat grote organisaties vanwege hun grootschaligheid log zijn en moeilijk bestuurbaar, lees wendbaar. Daarnaast zijn ze voor het grote publiek onvoldoende transparant en zijn ze vatbaar voor strapatsen van bestuurlijke potentaatjes. Vergelijk wat er op dit moment aan de hand is met de woningbouwcorporatie Vestia, die haar vermogen ging beleggen in financiële derivaten. (Zoek dat laatste maar eens op.) Daarnaast is de afgelopen twee decennia zonneklaar gebleken dat de beoogde voordelen van grootschaligheid die fusies zouden opleveren, niet gerealiseerd zijn. Eerder het tegendeel is gebeurd, omdat de ´inverdieneffecten´ van de grootschaligheid direct werden tenietgedaan door een toename van bureaucratie, verzinnebeeld door groei van managementlagen en staven. Ook het ROC Tilburg is hieraan niet helemaal ontkomen. Ton van Haperen verwees onlangs in zijn column in het Onderwijsblad naar de nota van de Onderwijsraad ´Bureaucratisering in het onderwijs´ uit 2004. De negatieve signalen over de bijwerkingen van de fusiegolf hebben nu ook het tv-programma Buitenhof bereikt, en dus de politiek. En als dat gebeurt, wordt Den Haag zenuwachtig en zijn er veranderingen op til.
Ook het mbo en hbo zullen niet aan de de-fuseringsgolf van de jaren tien en twintig ontkomen en te verwachten valt dat het ROC Tilburg binnen tien jaar maar mogelijk al eerder in minstens drie of vier scholen uiteen zal vallen. Het ROC Tilburg gaat de-fuseren. Een school voor techniek, een school voor economie, een voor maatschappelijke dienstverlening en gezondheidszorg. Wat nu Educatie ‘heet’, zal losgekoppeld gaan worden van het mbo, dat zich louter zal bewegen op niveau-4-niveau. Waar niveau-3 blijft, is nog de vraag. Eigenlijk zijn we dan weer terug bij de oude situatie van eind jaren tachtig: we hebben over tien jaar een mts2.0, een meao2.0 en een mdgo2.0.
Je kunt het zaakje ook omdraaien. In de praktijk bestaat het ROC Tilburg nu al niet meer, want het is een paar jaar geleden al gede-fuseerd.  Niet bestuurlijk, maar er zijn twintig scholen die relatief autonoom hun onderwijskundige gang gaan. Het is de vraag of er van deze situatie echt sprake is, maar het College van Bestuur en de toenmalige Medezeggenschapsraad van het ROC Midden-Brabant hebben dit wel beoogd.  Dan kunnen we dus eerder een fusie verwachten van de twintig scholen in drie of vier sectorscholen voor het mbo2.0.

Max Havelaar of de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy (1860)

‘Ik ben makelaar in koffi, en woon op de Lauriergracht, NO 37.’ Met deze woorden van Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, opent het meest vermaarde boek uit de Nederlandse literatuur. Het is een aanklacht tegen de koloniale wantoestanden in de negentiende eeuw in Nederlands Indië, ‘het prachtig rijk van Insulinde dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd’. Multatuli schreeuwt het op het eind van het boek uit: ‘De Javaan wordt mishandeld!’
Uiteraard krijgt dit hoofdwerk uit de canon de aandacht die het verdient in mijn lessen Nederlandse Letterkunde aan de zesde klas van het VWO. Op mijn vraag aan een leerling wanneer hij dacht dat het boek geschreven was, antwoordde hij na enig nadenken: ‘In 1600’. Er ging toen een alarmbelletje af in mijn hoofd: waren mijn lessen zo slecht of was er iets meer aan de hand? In het slechtste geval beide.
Ik moest aan dit waargebeurde voorval tijdens een les in het najaar van 2011 denken, toen ik vernam dat de pabo strenger gaat selecteren bij de poort. De Commissie Kennisbasis Pabo heeft onlangs in haar rapport ‘Een goede basis’ geadviseerd om de toelatingseisen voor de pabo, maar lees het hbo, aan te scherpen. Er moet een ‘kerncurriculum’ komen en de bestaande landelijke taal- en rekentoetsen moeten worden uitgebreid met Engels, aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek. Er gaat kennelijk veel mis in het middelbaar onderwijs, inclusief het mbo.
In de jaren zestig werd de Mammoetwet ingevoerd in het middelbaar onderwijs, wat tot gevolg had dat het aantal voor de leerling verplichte examenvakken drastisch werd teruggeschroefd. Naar mijn idee was dit hét waterscheidingsmoment in het Nederlandse onderwijs. Moesten bijvoorbeeld voorheen leerlingen nog eindexamen doen in drie moderne vreemde talen, nu hoefde dat er nog maar een te zijn. En natuurlijk kozen de meesten Engels, want Frans was te moeilijk en Duits was fout. Onlangs rekende een econoom ons voor dat deze beslissing Nederland miljarden heeft gekost, gezien onze nauwe economische verbondenheid met en afhankelijkheid van onze grote broer Duitsland.
Arnon Grunberg benadrukte onlangs in zijn ‘Voetnoot’ op de voorpagina van de Volkskrant het belang van schoolvakken als aardrijkskunde en geschiedenis kernachtig met de woorden: ‘We komen niet van onder een steen uitgekropen als we geboren worden.’ Waarmee hij wilde zeggen dat elk mens deel uitmaakt van de geschiedenis, met een voor- en een achterkant, een verleden en een toekomst. Het is zijn plicht om te weten waar hij vandaan komt en besef te ontwikkelen waar hij naar toe gaat.