ROC weg ermee? Nou nee

Vorige week werden we opgeschrikt door het bericht dat Tante Jet (Bussemaker) de roc’s kleinschaliger wil maken, naar een menselijke maat wil terugbrengen. We zijn te groot gegroeid, of liever: gemaakt. Opa Jo (Ritzen) en oma Tineke (Netelenbos) hadden in de jaren negentig, bevangen als zij waren geraakt door de twee hardnekkige virussen van marktwerking en schaalvergroting het onderwijskind roc meteen volgroeid ter wereld gebracht. Beter gezegd: in de markt gezet.

De roc's zijn halverwege de jaren negentig ontstaan als gevolg van (verplichte) fusies van diverse mbo-opleidingen. De ruim 500 (vijfhonderd) mbo's werden samengevoegd tot circa 50 (vijftig) grote regionale opleidingencentra. Hierdoor zijn, net als in het voortgezet onderwijs, grote onderwijsinstellingen ontstaan. Instituten met middelbaar economisch en administratief onderwijs (meao), middelbaar technisch onderwijs (mts) en middelbaar dienstverlenings- en gezondheidszorgonderwijs of mdgo (agogisch werk, gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening) werden samengevoegd tot grote opleidingscentra. De agrarische scholen fuseerden tot agrarische opleidingscentra (aoc's). 

Niet onbelangrijk is ook te vermelden dat de voormalige mbo-scholen hun ‘ideologische veren’, hun christelijke signatuur in deze grootschalige onderwijsnivellering verloren. Roc’s werden levensbeschouwelijk van alles en dus niets, of hoogstens ‘iets’. 

Heel veel docenten, maakbare subjecten in de ogen van de socialistische minister en secretaris, waren daar beslist niet blij mee. Het fusieproces werd bovendien gecontamineerd door de HOS-nota uit 1985, waarin de salarisschalen waren gedowngraded, met name voor de startende docenten. Er was veel geween en geknars der tanden (Mattheüs 13) en er volgden heuse stammenstrijden, ook in het Hart van Brabant. De samenvoeging van de mts en de meao met de Streekschool, zeker omdat de laatste het voortouw in het fusieproces onder leiding van ‘pater’ Jan Nooijen had genomen, - voor de Streekschool was er een wereld te winnen -, ging niet zonder slag of stoot. De scholenstrijd duurde jaren en werd vooral ook in de lerarenkamers uitgevochten. Het na-ijleffect was hardnekkig.

Maar de tand des tijds vermaalt enerzijds veel goeds, en anderzijds veel slechts, en mensen van goede wil vinden altijd wel een weg en vooral elkaar. ‘Moetjes’ blijken vaak heel solide huwelijken op te leveren, terwijl huwelijken uit hartstocht niet zelden kwetsbaar en zwak blijken te zijn. De partners in het fusieproces waren als het ware aan elkaar uitgehuwelijkt  en net als in de grotemensenwereld hield dit huwelijk bij een groot aantal roc’s stand, en bleek vruchtbaar. 

En nu we elkaar ten langen leste gevonden hebben, moeten we van Tante Jet weer uit elkaar? No way! Weg met ONS roc? Nou nee.

Een minuut stilte

De maandag na de aanslagen in Parijs houd ik om 12.00 uur een minuut stilte met de klas waaraan ik lesgegeven heb het uur daaraan voorafgaand. Het is doodstil, op een tijdstip waarop doorgaans studenten druk pratend het klaslokaal verlaten. De jonge adolescenten kijken stil voor zich uit, soms een steelse blik werpend naar mij of naar een medestudent. In de studiezaal ernaast wordt de stilte kennelijk minder gerespecteerd. Later verneem ik van een collega dat een studente op het verzoek om stilte reageerde met de vraag waar dat helemaal voor nodig was. Anderen gingen gewoon verder waar ze mee bezig waren en negeerden het verzoek.

Ik breng diezelfde middag het onderwerp van de aanslagen aan de orde in de les. Het is niet zozeer een onderdeel van de les, - ik doceer Nederlands -, maar onder het kopje actualiteit breng ik wel vaker dingen van de dag ter sprake. Soms gaan studenten daarop in, soms niet zo. Deze keer blijft het stil. Zo kort na het gebeuren in Parijs zoeken ze evenals ikzelf naar woorden. Ze kijken bezorgd voor zich uit. 

Een student vraagt waarom er alleen voor Parijs een minuut stilte werd gehouden, waarom niet ook voor Beiroet? Ik antwoord dat de aanslag in Beiroet van een tijdje daarvoor uiteraard meegenomen kon worden in de bezinningsminuut. Het klinkt voor hem niet erg overtuigend. 

In de krant lees ik later die week dat de minuut stilte mensen aandachtig maakt voor hun leefomgeving, en daarom zelfs een praktijkvoorbeeld van mindfulness kan worden genoemd. Doorgaans rennen we maar door en leven van de ene hype in de andere. De Minuut doet ons letterlijk en figuurlijk stilstaan bij ons medeleven met de slachtoffers en onze eigen angsten.

“Kunnen die terroristen ook op school komen?”, vraagt een meisje bang aan haar moeder. Moeder stelt het kind gerust door te zeggen dat de kans heel klein is. “Maar de kans blijft”, zegt het kind.

Paris s'éveille

Ik hoor van het vreselijk vervolg op Charlie Hebdo tijdens de nazit van het jaarlijkse burendiner. Het is dan al middernacht. Het gesprek stokt en van ontzetting staren we met ogen vol ongeloof naar de beelden op tv. Het gezelschap zet zich schrap, is alert: ‘La vie au 21^e sciècle, après neuf/onze’. De onderwerpen van geanimeerde, soms geagiteerde discussie zijn irrelevant en futiel geworden. Thuisgekomen volg ik nog urenlang het nieuws in mijn oortjes tot ik in slaap val.

De volgende morgen zie ik op TV5 Monde beelden van voor het schoolgebouw van het Parijse Lycée Voltaire. ‘La Paris est vide’ zegt een man op tv. De terrassen zijn leeg en de kramen van de zaterdagmarkten worden niet opgebouwd. Vandaag is er geen school, de onderwijsinstellingen en universiteiten zijn gesloten, evenals de meeste andere publieke instellingen, zoals zwembaden en bibliotheken. Het vrije, voorlijke woord is de mond gesnoerd door achterlijk geweld. De Boulevard Voltaire is een van de plaatsen van aanslag: een terrorist blaast zichzelf op. Een statement en affront door woedende jongemannen die zich van het land van de Verlichting hebben afgekeerd. De Duitse denker Peter Sloterdijk schrijft in zijn boek Woede en tijd over 'woede-depots'. Frankrijk is groggy, ‘Paris est en en état de choc’ en neemt de tijd om te recupereren. De Franse president Hollande en minister van Buitenlandse Zaken Fabius spreken van oorlog: ‘La France est en guerre!’. Hun woorden doen me aan de dramatische toespraken van Winston Churchill in 1940 denken: het onverschrokken We shall fight them on the beaches en het paradoxale This was their finest hour. 

De volgende morgen, ‘Le lendemain après la horrible nuit avant’  wappert bij mijn Franse overbuurman fier de tricolor. Christian hangt bij elke memorabele gelegenheid, goed of slecht, ‘Bon ou mauvais’, de Franse nationale driekleur uit. Het schept een band die landgrenzen overschrijdt. In een opwelling besluit ik uit solidariteit met mijn overbuurman en compassie met de slachtoffers de Nederlandse vlag aan mijn huis halfstok te hangen.

In Meppel betogen enkele tientallen mensen tegen Zwarte Piet tijdens de traditionele jaarlijkse Sinterklaasintocht.

Over schuld en schande

Christenen plegen zichzelf de schuld te geven, moslims een ander, zo hoorde ik afgelopen zondag in het tv-praatprogramma Buitenhof. Dat kan wel kloppen voor wat christenen betreft, want het zondebesef is een hard christelijk geloofsgegeven. Voor moslims geldt echter als religieuze grondhouding de onderwerping (= Islam) aan God, zodat me de bevinding dat het geloof van moslims tot een schuldbesef van de ander zou voeren, niet klopt. Mocht het waar zijn dat moslims een ander eerder de schuld geven als iets fout gaat, dan is dat eerder het harde culturele gegeven van het eergevoel. In plaats van schuld is schande voor veel moslims een diep beleefd gevoel. En het daarbij gepaard gaande gevoel van schaamte? Dat is maar de vraag, want schaamte hoort eerder bij schuld dan bij schande.

Nu doet zich in veel westerse landen het feit voor dat met de secularisatie het christelijk zondebesef en daarmee het schuldbesef en schaamtegevoel op de achtergrond is geraakt. De meeste voormalig christenmensen zijn zich van geen kwaad bewust meer en schuiven hun bordje met schuld door naar hun buurman, en als die niet thuis geeft naar de buurman van de buurman, enzovoort. Zo krijgt op den duur de hele maatschappij de schuld, met als zichtbaar effect dat we allemaal korte lontjes dreigen te worden en ons schaamteloos gaan gedragen. Merkwaardig genoeg beginnen zo autochtone en allochtone Nederlanders steeds meer op elkaar te lijken. Als dat geen voorbeeld van integratie is, wat zeg ik: assimilatie!

Maar als iedereen elkaar de schuld geeft dan lijken we allemaal schuldig. Dat komt me erg onpraktisch voor, en daarom heb ik voor mezelf besloten, om op de eerste plaats mezelf de schuld te geven als iets niet lekker loopt. En me diep te schamen als ik me hufterig gedragen heb in het publieke domein. Sinds jaar en dag ben ik weer belijdend christen (van de katholieke gezindheid). Dat heeft als groot praktisch voordeel dat ik niet eerst de maatschappij behoef te veranderen, maar alleen maar mijn eigen uppie. 

Verbeter de wereld, begin bij jezelf!