Managementconsigne

Naar verluidt, luidt de nieuwe bestuurs- en directierichtlijn: Warm maar onverbiddelijk! Dit nieuwe leiderschapsdevies roept vragen op, omdat er iets schijnbaar tegenstrijdigs in de formulering zit. Bovendien zou je eerder Hard en onverbiddelijk! verwachten, omdat daarin geen contradictie zit.

Om het met een taalkundige term te zeggen, de nieuwe uitspraak heeft iets paradoxaals. Taalkundig bezien behoort dit devies tot de stijlfiguren, waarvan er in het Nederlands wel vijftig courant zijn.

Stijlfiguren zijn retorische formules, bewuste afwijkingen van de gewone manier van zeggen, met de bedoeling een of ander effect te bewerkstelligen, bijvoorbeeld: nadruk, verbazing, suggestie, verrassing, alertheid, vrees, etc. We gebruiken stijlfiguren meestal onbewust; ons taalvermogen is voor de meesten van ons ondoorgrondelijk, maar voor ieder van ons onuitputtelijk.

De oxymoron is een van die stijlfiguren en deze geeft een bepaald soort tegenstelling aan: een combinatie van twee in wezen tegenstrijdige begrippen: scherp tegenover bot. In ons voorbeeld: onverbiddelijk versus warm.
In de poëzie van J.C. Bloem tref je het volgende oxymoron aan: Elk wezen is zwanger van de dood. Zwanger en dood vormen hier de haast onoverbrugbare tegenstelling, maar die moet vanwege onze sterfelijkheid door iedereen onderkend worden. De Vlaamse dichter Gaston Burssens schreef: Ik was voor het sterven in de wieg gelegd. Hier vormen wieg en sterven de tegenstelling, die overbrugd wordt door ons besef dat met de geboorte de dood aanvangt.

 

De managementrichtlijn heeft een zachte buitenkant en een harde binnenkant. Bij snacks heb je vaak het omgekeerde: je moet eerst door een krokant buitenlaagje heen bijten om bij het zachte binnenste uit te komen.
Onverbiddelijk maar warm! dus? Dit devies heeft echter iets ongerijmds: je stelt je eerst als schoolleider super-assertief op, en uiteindelijk blijkt het toch niet zo bedoeld te zijn maar eerder lief. Het omgekeerde is beter voorstelbaar: je probeert eerst met zachte hand de collega het juiste pad op te sturen, en mocht dit geen resultaat hebben, dan uiteindelijk maar met harde hand. 

Toch blijft het wringen, omdat de tegenstelling al te nadrukkelijk is en 'vloekt'.

Awakenings

Na de jaarlijkse lethargie van de zomervakantie het Grote Ontwaken, waarvoor zoals in de beroemde gelijknamige film ons geen L-Dopa toegediend wordt, maar een wake-up call van de baas via een mailtje. Ogen worden uitgewreven en er wordt verbaasd rondgekeken: waar zijn we nu weer beland, na onze vakantieomzwervingen over de aardbol? Langzaam dringt het tot ons door dat deze plek ons enigszins bekend voorkomt. Het blijkt onze arbeidsplek te zijn, die er anders dan normaal uitziet en ook nog eens anders ruikt. Zo opgeruimd, zo fris.

Waar waren we ook weer gebleven? Maar de waarschuwende post-it stickers, - hard copy en / of digitaal -, die her en der opduiken hebben weinig zeggingskracht voor ons. Eerst maar eens naar het koffiezetapparaat, waar we collega’s aan hopen aan te treffen die bruikbare informatie kunnen geven omtrent hoe het verder moet. De vragende blikken die deze ons op hun beurt toe werpen brengen ons ook niet veel verder. In arren moede worden dan eerst maar de vakantiebelevenissen doorgenomen. Die blijken zoals dat gaat niet altijd even gunstig. De een ervoer nogal eens gestreste aandoeningen, de ander geraakte haast tot een toestand van comateuze lethargie. Weer een ander werd gewoon depressief van het nietsdoen, en begon steeds heftiger te verlangen naar zijn werk.

Een eerste vergadering of overleg biedt doorgaans uitkomst. Hierin heeft de werkgever in zijn onuitputtelijke wijsheid en mededogen voorzien. Door middel van het draaiboek komen we erachter dat we niet alleen in week 35 van het kalenderjaar zijn beland, maar tevens in week 0 (hè?) van het nieuwe schooljaar. Bij verder turen door het programma blijkt dat week 1 de lesweek is. Verrek!

Ogen worden met ontzetting opengesperd: de studenten komen eraan! Het plotselinge besef van de voorbereiding die deze zachte invasie van ons vraagt heeft ons klaarwakker gemaakt. Weer een nieuw schooljaar, heerlijk!